2021-02-02

ANTWERPEN - Zaterdag 6 februari kan je op Canvas Amazigh bekijken, een undercover reportage over de hirak, de volksbeweging in het achtergestelde Rifgebied in Marokko. Op vraag van het Fonds schreven de makers het verhaal achter het verhaal neer. "We merkten bij onszelf dat we paranoïde werden"

We duwen graag daar waar het pijn doet. In zowel België als Nederland is er een grote gemeenschap met een Marokkaanse migratieachtergrond die te weinig begrepen en gehoord wordt. Opvallend is dat velen hun roots hebben in hetzelfde gebied: de Rif.
Toen in 2016 de opstanden begonnen, bleef het doodstil. De Belgische pers berichtte amper over het onderwerp. We hopen dat dit een ‘daarom’-reportage mag worden die tegenwicht biedt aan de clichés en nieuwe inzichten brengt.

Omdat de Marokkaanse overheid gebruik maakt van een kliksysteem en de gevolgen voor het uitspreken van een mening over de grenzen heen te voelen zijn, is het geen evidentie om het vertrouwen te winnen van zelfs de Riffijnen in de diaspora. We woonden Amazigh bijeenkomsten bij en gingen praten met auteurs die over het onderwerp schreven. Geen van ons spreekt Arabisch, noch Riffijns en de taal bleek al snel voor communicatieproblemen te zorgen. Op één van de culturele Amazigh bijeenkomsten in Rotterdam leerden we onze tolk kennen. Via haar ontmoetten we dan weer onze fixer. Als vierkoppig team trokken we naar Al Hoceima. Het gebied is gemilitariseerd en wordt zwaar gecontroleerd. De lange arm van Rabat reikt zo ver dat we ons vertrek grotendeels geheim hielden. Twee weken voor onze aankomst werden nog Spaanse journalisten het land uitgezet. Cameramateriaal wordt vaak in beslag genomen. Onze tolk en fixer, die de dubbele nationaliteit hebben, liepen hoog risico om in de gevangenis te belanden als we ontdekt zouden worden. Een compacte camera, een spycam, laptop, 1 prikker en een ‘wegwerpstatiefje’ werden verdeeld over de koffers. Als toerist ben je verplicht in een hotel te verblijven. Als je dat niet doet, ben je verplicht dat aan te geven aan de lokale autoriteiten. Die hotels hangen meestal vol afluisterapparatuur dus regelde onze fixer een appartement. Het was nu des te belangrijker niet gevolgd te worden tot aan onze verblijfplaats. De eerste twee dagen hielden we ons koest. Het zomerseizoen was nog niet begonnen en als blanke vrouwen vielen we meteen op. Dag één werden we al in de gaten gehouden en gevolgd door de commissaris en zijn collega’s, mannen met zwarte zonnebrillen. Het leek haast te filmisch om waar te zijn. Alle universele woorden werden spontaan uit onze vocabulaire gewist en namen als Zefzafi veranderden we door Samson en andere namen die als eerste in ons opkwamen. We beperkten de communicatie via whatsapp en gingen ‘s avonds bij onze contactpersonen langs om na te gaan of de kust veilig was.

Je voelde de spanning doorheen heel het gebied en we merkten ook bij onszelf dat we op de duur paranoïde werden. Gelukkig hadden we een goede fixer die snel in de gaten had wanneer we gevolgd werden zodat we de klikspanen en agenten konden afwimpelen. Overdag gedroegen we ons vaak als toeristen. De camera zat verstopt tussen handdoeken in een strandtas. We kochten toeristische hoeden en Marokkaanse huiskleedjes. We vielen op maar niemand zou denken dat we journalisten zijn. De grootste stressmomenten waren die wanneer we de stad binnen of buiten reden. Gemiddeld moest je voorbij 3 checkpoints die telkens als een Russische roulette aanvoelden. Gelukkig glipten we keer op keer door de mazen van het net. Een ander heikel punt was om alles in beeld te brengen. De spycam begaf het op dag één waardoor we een groot deel met de gsm moesten capteren. Om de beelden in het ziekenhuis te maken, haalde Evelyne haar beste acteerskills boven. Onze tolk deed alsof ze belde om zo beelden te maken. Wat je helaas niet ziet op de camera is hoe zij als Westerse vrouwen voorrang kregen terwijl zieke mensen uren in een lange rij moesten wachten. Dat is wat Marokko op dat moment ook voor ons was: mooie schijn.

Een andere uitdaging was de overdracht van de beelden. De wifi op het appartement was barslecht. Tegen het einde van ons verblijf in Al Hoceima werd de spanning zo groot om ontdekt te worden, dat we elke dag een stuk of 10 5G-kaartjes kochten om zo veel mogelijk bestanden naar onze contactpersoon in België te sturen. Tevergeefs. Het grootste deel hebben we via geheime apps op de gsm en mappen op de laptop moeten meenemen naar België.

Onderweg voelen we ons thuis, maar we zijn nog nooit zo opgelucht in een vliegtuig opgestegen als toen we terug onderweg naar België waren.

 

Manon Duerinck & Evelyne Dierickx, 18 januari 2021. 

Marching in the Dark under consideration for the 97th Academy Awards

2024-12-04

Kinshuk Surjan's debut documentary film Marching in the Dark is under consideration in the category Best Documentary Feature for the 97th Academy Awards next year.