Uitmaken wie ze zijn, dat is het doel van dit reportage-project. In de berichtgeving gaat men ervan uit dat er heuse Mayi-Mayi-milities opereren. Maar in werkelijkheid zouden de Mayi-Mayi niet meer zijn dan hardnekkige kernen van armzalig bewapende burgers. Toch zouden ze de bezetter het leven bijzonder lastig maken.
Oost-Congo is bezet gebied, soldaten uit Uganda, Rwanda en Burundi houden er een klimaat van terreur in stand, tesamen met lokale bondgenoten. De bevolking haat de bezetter, omwille van een reeks moordpartijen onder burgers en deportaties.
Sinds begin 2000 komt er openlijk verzet. Er zijn nu al enkele 'ville morte'-acties geweest, de eerste van begin februari in Bukavu was uitdrukkelijk gericht tegen de zware oorlogsbelastingen. De Mayi-Mayi vormen de kern van het gewapend verzet.
De Mayi-Mai hebben geen éénsluidend politiek programma, ze beroepen zich op de natie maar tussen de zogenaamde communiqués zaten er ook al etnicistische haat-pamfletten tegen de 'Tutsi-Niloten'. Meer dan eens zijn ze geassocieerd met bendes van extremistische Hutus uit Rwanda of Burundi die de streek onveilig maken.
Volgens Bob Kabamba van de universiteit van Luik bestaan er drie Mayi-Mayi-strekkingen: jonge gewapende Batiri en Katuki in Zuid-Kivu, en Bangilima in Noord-Kivu. Gemeenschappelijk, aldus Kabamba, is hun geloof in een 'potion magique', een magische drank die hen onkwetsbaar maakt.
Ze zouden onder leiding staan van een Hoog Commando, maar dat kan pure bluf zijn. Padiri, een historische leider, woont naar het schijnt gewoon in zijn huis in Bukavu en ontvangt daar bezoek. Sebastien Lwesha, sinds september 1999 stafchef van het Congolese regeringsleger, is wel eens voorgesteld als een Mayi-Mayi-generaal, waarschijnlijk ten onrechte.
Vragen over de Mayi-Mayi zijn er meer dan genoeg. Antwoorden moet ik ter plaatse vinden, in de heuvels van Zuid-Kivu en de wijken van steden als Bukavu en Uvira.
Wie vreest dat Congo Maquis een bravoure-boek met jungle-verhalen wordt, mag gerust zijn: het wordt een boek over de oorlog. De Mayi-Mayi zijn de vette kluif, daarrond zit het magere weefsel van honger, schrik en destructie in Oost-Congo. Daar ligt de kern van een uiterst complex conflict dat - hoewel het ook door Madeleine Albright al eens 'Afrika's Eerste Wereldoorlog' is genoemd - toch schandelijk ondergemediatiseerd is.
Raf Custers, Brussel, April 2000
DOCUMENTAIRE
Cri d'alarme au Kivu
Vanuit Tanzania trok hij clandestien over het Tanganikameer naar de Zuid-Kivu streek van Congo. Deze regio is sterk getraumatiseerd door de terreur die werd gezaaid door de bezetter, m.n. troepen uit Rwanda, Burundi en Oeganda.
22 min. Producer : Regards Croisés, Belgique, 2001. Dir.: Raf Custers
De documentaire werd genomineerd met de Signis Silver Award.
