De vergeten weduwen van Srebrenica

Het was de donkerste dag uit de Balkanoorlogen. Generaal Ratko Mladić leidde zijn Servische troepen de enclave binnen, terwijl Nederlandse VN-soldaten van Dutchbat machteloos toekeken. Achtduizend Bosnische moslimmannen en -jongens werden op vrachtwagens geladen. De belofte luidde dat ze naar veilig gebied zouden worden gebracht. Het werd een reis zonder terugkeer.

De waarheid kwam pas maanden later aan het licht, toen satellietbeelden in september 1995 de eerste massagraven onthulden. Maar de Servische milities hadden hun sporen al uitgewist. Met bulldozers groeven ze lijken op, hakten lichamen in stukken en verspreidden de resten over tientallen nieuwe graven. Van Belgrado tot Lukavića, in de buurt van Sarajevo, lag het bewijs van de genocide verspreid. De meest cynische operatie betrof lichamen die tot vier keer werden verplaatst, waarbij telkens botfragmenten achterbleven in verlaten kuilen.

Deze macabere puzzel vormt vandaag de dagelijkse realiteit voor forensische teams en nabestaanden. Vrouwen die destijds hun mannen en zonen kwijtraakten, weigeren een graf te delven voordat ze zeker weten dat ze genoeg botten hebben verzameld. Het is een race tegen de tijd en tegen het vergeten.

Fotojournaliste Marleen Daniëls documenteerde hun verhalen, de verhalen van vrouwen die dertig jaar na de grootste massamoord op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog nog altijd wachten op gerechtigheid. Hun getuigenissen tonen aan dat Srebrenica niet alleen geschiedenis is, maar een open wond die nog altijd bloedt.

De Balkanoorlogen, die van 1991 tot 2001 woedden tijdens het uiteenvallen van Joegoslavië, kenden vele donkere hoofdstukken vol etnische zuiveringen. Maar Srebrenica blijft het symbool van wat er gebeurt wanneer de internationale gemeenschap faalt in haar beschermingsplicht. Het is een verhaal dat zich niet mag herhalen - en dat daarom keer op keer verteld moet worden.

Foto: © Marleen Daniëls