De Britse krant Manchester Evening News dreigde er onlangs mee de verblijfplaats van de twee jonge moordenaars van Jamie Bulger te onthullen. Een jaar eerder publiceerde de Britse tabloid News of the World foto’s, namen en adressen van mogelijke kindermisbruikers. De realityreeks Confessions van de Amerikaanse kabelzender Court TV stuurt verhoren en bekentenissen van zware misdadigers de wereld in.
De jacht op scoops, de steeds verder oprukkende commercialisering, het systematisch overbelichten van een aantal sensationele maar veeleer marginale randaspecten van de criminali-teit… De wankele verhouding tussen media, publieke opinie én beleidsdragers wordt er niet eenvoudiger op.
Het gevaar dat een buitensporige berichtgeving over een aantal uitvergrote excessen bijdraagt tot een eenzijdige beïnvloeding van de publieke opinie is niet denkbeeldig. Bij lezers, kijkers en luisteraars kan de indruk ontstaan dat criminaliteit en onveiligheid de belangrijkste maatschappelijke problemen zijn. De politici grijpen de toenemende ‘interesse’ van het algemeen publiek gretig aan. In navolging van het extreem-rechtse Vlaams Blok is het veiligheidsdebat ook door de traditionele partijen tot een hot item gemaakt.
Op het vlak van de gerechtelijke verslaggeving valt het in België al bij al nog mee. In vergelijking met de ons omringende landen, zijn ook de Belgische tabloids beduidend minder geperverteerd. De meeste journalisten hoeden zich voor zware deontologische uitschuivers. Toch wil ik erop wijzen dat met een belangrijk journalistiek basisprincipe –het respect voor de privacy– meer dan eens een loopje wordt genomen. Namen van betrokkenen –beschuldigden en slacht-offers– worden gretig te grabbel gegooid in functie van de ‘identificatie met de lezer’. Dat de vermelding van namen of initialen een negatieve weerslag heeft op de betrokkenen en hun omgeving is blijkbaar ondergeschikt aan de heersende marktstrategische doelstellingen.
Politici roepen al jaren om afgebakende deontologische journalistieke normen. Ik vraag me af of de politici zelf zo goed geplaatst zijn om de media ethische principes op te leggen. Terwijl de dames en heren beleidsmakers zich ‘opnieuw positioneren’ en het politieke landschap grondig herverkavelen, wordt in de wieg van de AVBB ernstig werk gemaakt van welomlijnde deontologische basisrichtlijnen. Dat is een hoopvolle evolutie. Het is aan de journalistiek zelf om een eigen gedragscode uit te werken. Misschien kan de Journalisten-bond bij het bepalen van haar ethische standpunten wel een beroep doen op de knowhow en de principes van bijvoorbeeld Paul Staes, Johan Van Hecke en Karel Pinxten. Deze toonbeelden van beginselvastheid zijn ten slotte van heel wat ‘markten’ thuis en vertegenwoordigen intussen –meer dan wie ook– een breed herverkaveld publiek.
