2022-10-21

BRUSSEL - Kobe Goderis en Tom Van Assche trokken voor hun documentaire Toxic Town naar Kabwe in Zambia. Elke dag gaan mensen er illegaal in het vervuilde mijnafval op zoek naar kostbare mineralen in de hoop geld te verdienen om te overleven. Ze bezochten de oude mijnsite en de vervuilde wijken om er de verhalen op te tekenen van mensen die de gevolgen van deze jarenlange vervuiling ervaren. Dit is het verhaal achter de documentaire. 

"Om de documentaire voor te bereiden, ging ik twee weken voor Tom Van Assche naar Kabwe. Oorspronkelijk lag mijn onderzoeksfocus niet echt bij de financiële belangen van de oude mijnsite voor de inwoners. Door gesprekken te voeren met mensen op straat en op café, kwam ik tot nieuwe inzichten die in bestaande literatuur nauwelijks of niet aan bod komen. Ik stel vast dat voor de plaatselijke bevolking in Kabwe de werkloosheid een groter probleem is dan de gevolgen van de loodvervuiling. Er zijn nochtans talrijke onderzoeken die de ernst van de loodvervuiling in Kabwe in kaart brengen. NGO’s als ‘Pure Earth’ en ‘Human Rights Watch’ brachten reeds verschillende rapporten uit met de resultaten van bloedafnames bij kinderen en volwassenen  in de getroffen wijken. De resultaten hiervan tonen aan dat de meerderheid van de inwoners van Kabwe loodwaarden hebben die 10 tot 30 keer hoger zijn dan de internationale standaard. De loodvergiftiging van de bevolking is dus een niet te ontkennen feit. Voor de documentaire sprak ik met heel wat mensen die de gevolgen dragen van de loodvergiftiging en met mensen die uit armoede genoodzaakt zijn om illegaal te werken op de verlaten en vervuilde mijnsite.

Het was een grote uitdaging om toegang te krijgen tot de oude mijnsite, een afgebakend gedeelte van de vroegere mijn waar ‘small scale miners’ (illegale mijnwerkers) actief zijn. We stootten meerdere keren op tegenstand bij het betreden van het afgebakend terrein omdat we het doel van ons bezoek moeilijk uitgelegd kregen aan de ‘small scale miners’ of supervisors. Ze zijn vaak terughoudend uit angst om hun enige bron van inkomsten te verliezen en stellen zich automatisch defensief op. Het doel van de documentaire: ‘de complexiteit van de loodvergiftiging door de oude loodmijn in beeld brengen’, is  veelal moeilijk over te brengen aan de  mensen waarmee we contact hadden. Dit kwam vaak voort uit de chaotische setting waar supervisors al snel de bovenhand nemen als je in gesprek gaat met iemand die artisanaal (maar illegaal) aan het mijnen is. Een ‘tussenpersoon’, iemand die mineralen opkoopt van de ‘small scale miners’ en deze verkoopt in grotere hoeveelheden aan voornamelijk Chinese bedrijven die deze verwerken in raffinaderijen, opent wel enkele deuren. Deze tussenpersoon is ook politiek actief en brengt ons in contact met jonge gemeenteraadsleden. Deze gemeenteraadsleden brachten de intenties van onze reportage over. Het vertrouwen tussen ons (mezelf als reporter en Tom Van Assche als cameraman) en de illegale mijnwerkers werd groter. Voor andere interviews en observaties bij een dokter, een schooldirecteur, enkele moeders van kinderen met hoge loodwaarden en oud-mijnwerkers zorgde ik voor een eerste informeel contact zonder camera.

We probeerden elk contact zo laagdrempelig mogelijk aan te gaan en het doel van onze reportage zo goed mogelijk uit te leggen. Toch ervaarden we een aantal keren een sterke defensieve en terughoudende reactie op de vraag om mee te werken aan de reportage. Deze houding kan zeker verklaard worden uit angst. De mensen die we contacteerden wilden hoe dan ook niet in de problemen geraken en eventueel hun enige bron van inkomsten kwijtraken. Het jarenlange bewind van president Edgar Lungu en zijn partij ‘Patriotic Front’,waarbij de vrije meningsuiting en de persvrijheid beperkt was, laat zijn sporen na.

Ons bezoek aan Kabwe was twee maanden nadat president Edgar Lungu zijn herverkiezing verloor. De mensen hebben met een nieuwe president een positieve kijk op de toekomst maar blijven voorzichtig met wat ze naar buiten brengen in het kader van de reportage."

Kobe Goderis

De documentaire Toxic Town is zaterdag 22 oktober te zien bij Vranckx (VRT/Canvas).

FPD op DOCVILLE

2024-03-06

LEUVEN - Op de 20e editie van DOCVILLE gaan er verschillende documentaires die tot stand kwamen met de steun van Fonds Pascal Decroos in (avant)-première. Het festival loopt van 20 tot en met 28 maart 2024 en vindt plaats in verschillende cinema's in Leuven.