2019-08-29

BRUSSEL -  Journalismfund.eu, de organisatie achter het Fonds Pascal Decroos, gestart op 21 mei 1998, lanceerde haar eerste programma voor werkbeurzen twintig jaar geleden. Een mooie aanleiding voor een gesprek met directeur Ides Debruyne die het heeft over de toestand van de onderzoeksjournalistiek in Europa, het veranderende medialandschap, en het belang van cross-border samenwerking. Uiteraard licht hij ook zijn toekomstplannen voor Journalismfund.eu toe.

Interviewer Raf Njotea peilt eerst naar de evaluatie van Ides Debruyne over de onderzoeksjournalistiek in Europa anno 2019. Wordt deze diepgravende vorm van journalistiek die tijds- en kostenintensief is, niet in zijn bestaan bedreigd? "Als je kijkt naar het medialandschap in Noordwest-Europa, naar de landen met een Angelsaksische stijl van onderzoeksjournalistiek, luidt het eenvoudige antwoord 'ja'. Want traditionele bedrijfsmodellen staan overal onder druk: er wordt dan ook bezuinigd op budgetten voor grondige en diepgaande journalistiek. Kijk je naar Europa als geheel, dan is er géén reden voor pessimisme. Integendeel, onderzoeksjournalistiek is booming! Neem landen als België, Frankrijk, de Zuid-Europese landen en vooral enkele voormalige Sovjet-satellietstaten (...): hoewel journalisten in sommige landen nog steeds niet werken in de meest optimale omstandigheden, toch stellen meerdere publicaties corruptie en criminaliteit aan de kaak en zien we nieuwe journalistieke netwerken ontstaan. Elke vorm van onderzoeksjournalistiek die er wortel schiet, is een grote stap vooruit."

"Er is een groeiende behoefte aan transnationale verhalen."

Technologische innovatie geeft journalisten vandaag de kans om op een efficiënte manier informatie te vergaren en om grote hoeveelheden data uit (gelekte) documenten snel te analyseren. Grensoverschrijdende samenwerking tussen journalisten wordt zo steeds makkelijker, denk maar aan het eenvoudig en goedkoop communiceren via e-mail of Skype. "Maar de belangrijkste reden waarom onderzoeksjournalistiek steeds meer op het transnationale niveau focust, is simpelweg een groeiende behoefte aan transnationale verhalen. De machtsstructuren in de samenleving zijn verschoven. Macht gaat gedeeltelijk naar een lokaal of regionaal niveau, maar ze gaat voornamelijk toch naar een internationaal niveau. De belangrijkste beslissingen worden internationaal genomen, gesprekken op het hoogste niveau vinden grensoverschrijdend plaats. Kwesties als diplomatie, politiek, militaire strategie, wetenschap, economie, belastingontduiking, migratie en ecologische uitdagingen worden steeds vaker wereldwijd bekeken en aangepakt." Vandaar dat Journalismfund.eu steeds meer transnationaal, ook in Afrika en Azië opereert.

"De tijd dat Europese landen dachten dat hun journalisten per definitie bekwamer waren dan Afrikaanse of Aziatische collega's, is definitief voorbij."

'Het Westen' in Europa heeft welbepaalde noties van wat goede journalistiek moet zijn of hoe democratie er moet uitzien. Hoe kunnen we dat omzetten naar de andere regio's?

 "Allereerst door samenwerking tussen Europese journalisten en collega's in en uit Afrika en Azië te stimuleren, en niet door correspondenten naar die continenten te sturen, zoals traditionele Europese media dat doen of deden. Er zijn nu talloze Afrikaanse en Aziatische journalisten met heel veel ervaring. En bovendien: ze weten als geen ander hoe het is om te werken in een omgeving die minder journalist-vriendelijk is. Ze hebben het lef om regimes echt uit te dagen. De tijd dat Europa kon denken dat de eigen journalisten per definitie bekwamer waren dan Afrikaanse of Aziatische collega's, is definitief voorbij. Als je samenwerking tussen journalisten uit verschillende regio's wilt stimuleren, moet je kansen creëren om elkaar te vinden en te ontmoeten, zoals dat gebeurt op de Global Investigative Journalism Conference of de African Investigative Journalism Conference. We proberen zo ons steentje bij te dragen." 

"Eén van mijn dromen is om lokale journalisten uit Europa ook op stadsniveau te laten samenwerken." 

Het Fonds Pascal Decroos, een burgerinitiatief met als doel de herinnering aan onderzoeksjournalist Pascal Decroos levendig te houden en zijn levenswerk verder te zetten, groeide als Journalismfund.eu verder uit tot een vaste waarde en een unieke speler in het Europese journalistieke landschap. Wat brengt de toekomst? "In de eerste plaats zullen we ons meer op de laatste, maar cruciale stap in het journalistieke proces concentreren: verhalen naar het publiek brengen. We willen onze grantees beter ondersteunen als het gaat om outreach, hen actief helpen om hun verhalen op de markt te brengen en publicatieplatformen te vinden. (...) We blijven ook investeren in ons mentorprogramma. Jonge of minder ervaren journalisten mogen zich niet laten afschrikken om subsidies aan te vragen en aan een transnationaal onderzoek te beginnen. Daarbij kunnen ze op een mentor rekenen om hen te helpen. Verder blijven we, zoals steeds, sterk inzetten op innovatie. Zoals gezegd kunnen onderzoeksjournalisten enorm profiteren van gegevensanalyse, scraping, visualisaties, enzomeer. Daarom willen we journalisten blijven aanmoedigen om te investeren in innovatieve manieren om hun verhalen te benaderen. Ten slotte is het één van mijn dromen om lokale journalisten ook op stadsniveau te laten samenwerken. Steden in heel Europa kampen met grotendeels dezelfde problemen. Maar tegelijk zijn steden ook de laboratoria waar innovatieve vormen van democratie worden getest. Zou het niet cool zijn als journalisten uit bijvoorbeeld Riga, Trikala en Manchester samenwerken om een van die problemen te onderzoeken en hun verhaal translolaal te vertellen?"  
Wordt dus ongetwijfeld vervolgd ...

Het volledige interview waarin Ides Debruyne verder ingaat op onder meer het belang van impact, activisme en de journalist als verdediger van de democratie, kunt u nalezen op de website van Journalismfund.eu.  

Ides Debruyne

FPD op DOCVILLE

2024-03-06

LEUVEN - Op de 20e editie van DOCVILLE gaan er verschillende documentaires die tot stand kwamen met de steun van Fonds Pascal Decroos in (avant)-première. Het festival loopt van 20 tot en met 28 maart 2024 en vindt plaats in verschillende cinema's in Leuven.