Europese democratie door onderzoeksjournalistiek

Hoe kijk je terug op twee jaar jurering in het Europese Fonds voor onderzoeksjournalistiek?
Het was een uitdagende ervaring omdat ik het gevoel had dat we iets deden om serieuze journalistiek te promoten. Daarnaast was het boeiend om aanvragen vanuit gans Europa te zien.

Waarom zouden journalisten een beurs aanvragen?
Journalisten, jonge journalisten in het bijzonder, die onderzoeksjournalistiek willen doen, moeten een beurs aanvragen. Het stelt hen in staat om dingen te doen die ze op geen andere manier kunnen doen. Het is immers steeds moeilijker om de journalistiek die in Europa belangrijk is te financieren. De printmedia hebben het zeer moeilijk. De online media beschikken niet over dezelfde middelen. Er is steeds meer nood aan ngo’s en stichtingen om geld in onderzoeksjournalistiek te stoppen. Dit vind ik van cruciaal belang.

Hoe was de kwaliteit van de aanvragen?
De kwaliteit was verschillend. Sommigen begrepen de opzet van onderzoeksjournalistiek niet. Hun voorstellen pasten eerder voor een boek of een fotoproject. Voor zij die wel begrepen wat onderzoeksjournalistiek is, was de kwaliteit heel hoog.

Wat waren jouw criteria?
Naast het door het fonds vastgelegde criterium dat het Europees moet zijn, was het grensoverschrijdende karakter voor mij zeer belangrijk, namelijk journalisten die over de grenzen heen aan verhalen samenwerken.

Is het niet aan de media zelf om journalisten te financieren?
In een ideale wereld steunen conventionele media onderzoeksjournalisten. De realiteit is echter dat het geld ontbreekt omdat het businessmodel verdwijnt. Deze situatie wordt alleen maar erger. Het is zeer belangrijk dat filantropische organisaties helpen om dit gat op te vullen.

Als politiek, economie en misdaad zich op een Europees en internationaal niveau afspelen, hoe moeten journalisten deze complexe onderwerpen brengen?
Journalisten moeten zijn waar de verhalen zich afspelen. Alle verhalen over politiek, economie en misdaad zijn internationaal geënt. Ze hebben zowel de geografische als juridische grenzen overschreden. Journalisten moeten hier een achterstand inhalen. Het grote voordeel aan het Europese fonds is dat het journalisten in staat stelt over de grenzen heen samen te werken. Om net deze verhalen over multinationals en criminele organisaties te vertellen.

Hoe kunnen journalisten zich emanciperen om onafhankelijk te werken?
Ze zouden over een startbudget moeten beschikken om te freelancen. En zo kunnen ze hun werk verkopen aan traditionele media. Je stelt hen in staat zich te emanciperen, namelijk het werk te doen dat ze willen in plaats van ze te verplichten.

Hoe zie je de toekomst voor onderzoeksjournalisten?
Voor jonge journalisten die zich blijven richten tot traditionele media is de toekomst zeker niet rooskleurig. Ik hoop dat onderzoeksjournalisten verschillende fondsen kunnen aanspreken. Journalisten moeten leren hun verhalen voor te stellen om fondsen te krijgen. Ze zullen aan de deur van het Europese fonds kloppen om de democratie in Europa te behouden.

Auteur: Karel Platteau