De Vlaamse krantenmarkt en -inhoud is in de laatste vier decennia sterk veranderd. Het Steunpunt Media voerde, in samenwerking met de Universiteit Antwerpen (GOA-project), een longitudinaal onderzoek uit naar de gelijkenis van het nieuws in de Vlaamse kranten van 1983 tot 2013. Conclusie: in 2013 brengen kranten meer dezelfde nieuwsverhalen dan in 1993 en 2003.
De laatste jaren groeit de kritiek over de inhoud van de nieuwsmedia. Critici zijn onder andere bezorgd om de verschraling van het nieuwsaanbod. Het nieuws zou steeds meer eenheidsworst zijn, journalisten zouden meer copy-pasten en er zou minder ruimte zijn voor verrassende onderzoeksjournalistiek. De concentratiebewegingen in de mediasector, het samengaan van krantentitels in grotere mediagroepen, worden als één van de belangrijkste oorzaken beschouwd.
Maar is de nieuwsinhoud echt minder divers geworden doorheen de laatste decennia? Brengen kranten met andere woorden meer hetzelfde nieuws? De Nieuwsmonitor van het Steunpunt Media vergelijkt de krantenberichtgeving in Vlaanderen op vier tijdstippen doorheen vier decennia: 1983, 1993, 2003 en 2013.
Aantal nieuwsverhalen en artikels
Sinds 1993 brengen kranten steeds minder nieuws dan vroeger, zowel in aantal nieuwsverhalen als in aantal artikels. In 1993 stonden er elke dag ongeveer 60 verschillende nieuwsverhalen in één krant, in 2013 zijn dat er nog ‘slechts’ 30. Journalisten selecteren dus minder verschillende nieuwsfeiten uit de realiteit dan vroeger.
Selecteren journalisten minder nieuwsverhalen, omdat er misschien minder krantenartikels geschreven worden? In 1983 en 1993 stonden er dagelijks ongeveer 130 à 140 artikels in een gemiddelde krant. Sinds 1993 daalt dit gemiddelde: in 2003 waren er gemiddeld 105 artikels per krant en in 2013 daalt het nog sterker tot 75 artikels. De regionale pagina’s, reviews van boeken en films, overlijdensberichten en advertenties zijn in het onderzoek niet opgenomen.
Het lijkt erop dat de kranten minder uitgebreid zijn, maar toch bestaan de kranten tegenwoordig uit meer pagina’s dan vroeger. De daling in het aantal artikels wordt niet gecompenseerd door hun lengte: artikels bevatten niet significant meer woorden doorheen de jaren. Wel zijn de meeste kranten kleiner geworden in formaat: vele kranten pasten hun formaat aan, vaak een halvering van de grootte. Bovendien is het aantal visuals (foto’s, grafieken, tekeningen) in de kranten spectaculair gestegen. In 1983 werd slechts 14% van alle artikels geïllustreerd met een visual. Dit percentage stijgt doorheen de jaren tot 56% in 2013. Foto’s vullen dus steeds meer de ruimte in de kranten.
Correlaties tussen kranten
In 1983 leken de kranten het meest op elkaar van alle onderzochte jaren. Het internet bestond nog niet en de wereld was minder geglobaliseerd dan nu, waardoor nieuwsgaring anders gebeurde. Journalisten hadden minder verschillende bronnen voorhanden en het nieuws was nog meer gebaseerd op slechts een handvol persagentschappen. Dat kan verklaren waarom kranten in 1983 de meeste gelijkenissen vertonen. Daarnaast is er begin jaren ‘80 ook nog sprake van een verzuilde maatschappij.
In 1993 en 2003 zien we een daling van de gemiddelde correlatie ten opzichte van 1983. Kranten vertonen dus significant minder gelijkenissen doorheen die twee decennia. In deze decennia wordt de (Belgische) samenleving gekenmerkt door ontzuiling.
Tussen 2003 en 2013 stijgt de gemiddelde correlatie terug. De kranten vertonen terug meer gelijkenissen met elkaar. De krantenmarkt is geëvolueerd naar een sterk geconcentreerde markt die in handen is van slechts enkele grote spelers. In 2013 waren er drie krantenuitgevers op de markt. Door de verder toenemende mediaconcentratie (nog slechts twee spelers op de krantenmarkt sinds eind 2013) is het mogelijk dat deze opwaartse trend zich de komende jaren nog zal doorzetten.
Lees hier de volledige nieuwsmonitor.
