Een studie over onderzoeksjournalistiek in en over Europa werd op 9 oktober 2012 voorgesteld in het Europees Parlement. De studie was besteld door de Parlementaire Commissie voor Begrotingscontrole en is namens het Fonds Pascal Decroos door Margo Smit uitgevoerd.
BRUSSEL - Een studie over onderzoeksjournalistiek in en over Europa werd op 9 oktober 2012 voorgesteld in het Europees Parlement. De studie was besteld door de Parlementaire Commissie voor Begrotingscontrole en is namens het Fonds Pascal Decroos door Margo Smit uitgevoerd.
In het najaar 2011 lanceerde de Parlementaire Commissie voor Begrotingscontrole op initiatief van Bart Staes een bid voor een studie over het inzetten van onderzoeksjournalistiek in de lidstaten bij het tegengaan van fraude met EU-gelden. Van de drie kandidaten in de running, was het uiteindelijk het Fonds Pascal Decroos dat de opdracht mocht uitvoeren. De studie is uniek omdat ze, voor het eerst, een overzicht geeft van de staat van onderzoeksjournalistiek in de 27 lidstaten en aanbevelingen geeft om die te verbeteren.
Aanbevelingen
De studie behandelt de vraag of onderzoeksjournalistiek een rol kan spelen in het ontdekken en tegengaan van corruptie en fraude met EU-gelden en, als dat inderdaad het geval is, op welke manier dat kan gebeuren. De aanbevelingen die uiteindelijk gegeven worden, zijn veelzijdig maar duidelijk: zowel Europese als nationale overheden zouden meer moeten doen om onderzoeksjournalistiek te ondersteunen en bevorderen als ze willen dat het een grotere rol speelt bij het opsporen van fraude. Enkele aanbevelingen die de studie geeft:
- de opstart van een centraal Europees ‘centre’ voor onderzoeksjournalistiek zodat onderzoeksjournalistieke projecten gestart, ondersteund en uitgevoerd kunnen worden
- minder bureaucratie, vooral bij het verstrekken van data en het toekennen van financiële middelen aan journalistieke projecten en organisaties
- nog professionelere journalisten door vakspecifieke trainingen, het verspreiden van best practices en onderzoek naar duurzame business modellen
- een snelle implementering van werkbare WOBs over heel Europa
Een overzicht van onderzoeksjournalistiek in de EU
Alvorens aanbevelingen aan te reiken, geeft de studie een overzicht van het onderzoeksjournalistieke landschap in de EU-27. Om een zo correct en duidelijk mogelijk beeld te kunnen schetsen, werden daarvoor een honderdtal journalisten en tientallen EU-ambtenaren geïnterviewd. Zes landen worden in meer detail behandeld. Het Parlement had gevraagd om twee oude lidstaten voor het licht te houden, evenals twee jongere lidstaten, één lidstaat in het noorden en één in het zuiden van Europa. Smit koos voor Italië, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije, Roemenië, Denemarken en Spanje.
De analyse maakte duidelijk dat een land niet noodzakelijk een lange traditie in harde onderzoeksjournalistiek nodig heeft om vandaag stevige onderzoeksjournalistiek te garanderen (bv. Roemenië en Bulgarije). Er zijn grofweg drie factoren die bepalen of in een land wel of geen goede onderzoeksjournalistiek bestaat: determination (individuele journalisten die bereid en in staat zijn grondig, diepgravend onderzoek te doen), prioritisation (media die bereid zijn te investeren, zowel financieel als organisatorisch, in belangrijke onderzoeksjournalistieke thema’s) en cooperation (journalisten die bereid zijn, over lands- en mediagrenzen, samen te werken – iets dat niet altijd erg in hun aard zit).
Europese uitgaven onderzoeken
De studie onderkent dat er grote verschillen zijn tussen de lidstaten wat betreft onderzoek naar Europese uitgaven en inkomsten. In sommige landen zijn verschillende verhalen terug te vinden over corruptie met EU-gelden, terwijl zulke verhalen in andere landen onbestaand lijken. De studie analyseert een aantal argumenten waarom verschillende media in verschillende landen (niet) aan zulke tijdrovende en dure onderzoeken beginnen:
- organisatie (geen onderzoeksjournalistiek bevorderend klimaat bij het medium noch prioriteit voor EU-fraude)
- financieel (geldgebrek)
- praktisch (moeilijke toegang tot data of documenten)
- politiek (ofwel een partijdige ofwel een sterk EU-sceptische pers)
- gebrek aan onderzoeksjournalistieke vaardigheden
- vrijheid van meningsuiting en de pers
Auteurs
Margo Smit, directeur van de VVOJ, werd door het Fonds Pascal Decroos gevraagd de studie te coördineren en schrijven. Mede-auteurs waren Brigitte Alfter van Journalismfund.eu, de Spaanse onderzoeksjournalisten Mar Cabra en Marcos García Rey, Britse EU-journalist Annamarie Cumiskey en de Duitser Albrecht Ude. De directeur van het Fonds Pascal Decroos, Ides Debruyne, trad op als project manager en communicatiemanager Rafael Njotea als redacteur.
Contacteer Margo Smit voor meer informatie (directeur [at] vvoj.nl).
